Akcjonariat pracowniczy w MŚP – przykład Wielkiej Brytanii

Powszechnie wiadomo, że przeniesienie przedsiębiorstwa to najodpowiedniejszy moment pozwalający na uzyskanie najlepszych efektów w zakresie zwiększenia liczby uczestników programu akcjonariatu pracowniczego w MŚP.

To właśnie dlatego już w 1974 r. w USA przystąpiono do wdrażania programów akcjonariatu pracowniczego ESOP. W Europie pierwszym krajem, w którym wprowadzano akcjonariat pracowniczy była Wielka Brytania, gdzie w kwietniu 2014 r. zainicjowano go w formie "Employee Ownership Trust" (EOT - pracowniczych funduszy powierniczych).

Pytanie: czy to zakończyło się sukcesem?

• W 2014 r. dokonano 19 przeniesień, w 2015 r. ich liczba wzrosła do 27, a następnie w kolejnych latach było to 33, 43, 56, 66 i wreszcie 86 przeniesień w pierwszych jedenastu miesiącach 2020 r. (patrz tabela 1). Łącznie 333 spółki zostały w ten sposób przeniesione i oddane w ręce ponad 30 tys. pracowników, którzy stali się akcjonariuszami przedsiębiorstw. We Francji sprawienie, by porównywalna liczba pracowników została akcjonariuszami przedsiębiorstw zajęło ponad sto lat, a to dzięki formule spółdzielni pracowniczej („SCOP”)!
• W bardzo dużej liczbie przypadków, szczególnie gdy wprowadzany jest programu ESOP, przeniesionych zostaje 100% akcji przedsiębiorstwa. W innych przypadkach dokonywane jest częściowe przeniesienie.
• Średnio spółki przenoszone zatrudniają 91 pracowników, co jest reprezentatywne, jeżeli chodzi o wielkość przeciętnego przedsiębiorstwa z sektora MŚP. W niewielkiej liczbie przypadków są to przeniesienia mikroprzedsiębiorstw zatrudniających średnio 7 pracowników. Średnio w przeniesionych "małych" firmach pracuje 25 pracowników, a w "średnich" – 100 pracowników. Wreszcie w dużych przedsiębiorstwach nienotowanych na giełdzie zatrudnionych jest 806 pracowników. Wszystkie te liczby są bardzo zbliżone do średniej wielkości każdego rodzaju przedsiębiorstw.  Formuła ta może być zatem bardzo łatwo zaadaptowana do różnych warunków, bez względu na wielkość przedsiębiorstwa.
• Sektory działalności, o których mowa, to głównie branże o wysokiej wartości dodanej i zaawansowanych technologii (tabela 2). Również w tym przypadku szeroki wachlarz sektorów biznesowych świadczy o dużej zdolności adaptacyjnej formuły.

W skrócie: jest to niezwykły sukces!

Wielka Brytania jest jednak jak dotąd jedynym krajem europejskim, który był w stanie wprowadzić skuteczną politykę dotyczącą akcjonariatu pracowniczego w sektorze MŚP.

Ale możemy poprawić ten wynik.

Tak więc w 1980 r., kilka lat po uruchomieniu w 1974 r., w ramach programu ESOP dokonano już w USA około 5 tys. przeniesień biznesów. W tym czasie ludność Wielkiej Brytanii stanowiła jedną trzecią populacji USA. Program ESOP umożliwił zatem przeniesienie nieco ponad 1500 przedsiębiorstw, w porównaniu z 333 przedsiębiorstwami przeniesionymi obecnie w ramach formuły EOT w Wielkiej Brytanii.

Skąd ta różnica w efektywności pomiędzy tymi dwoma programami?

Formuła EOT jest uproszczoną pochodną programu ESOP. Wydaje się, że w tym przypadku, tak jak to często bywa, oryginał jest lepszy od kopii.

Faktycznie istnieją dwie główne różnice pomiędzy ESOP i EOT:

1. EOT, na mocy specjalnych przepisów, umożliwia zwolnienie z podatku od dywidendy (rozdzielanej jako premia dla pracowników zwolnionych z podatku do kwoty 3 600 funtów rocznie). Dla porównania program ESOP pozwala na zwolnienie nie tylko z podatku od dywidendy, lecz także zysków własnych przedsiębiorstwa. Formuła ESOP pozwala zatem na uniknięcie zarówno podatku dochodowego, jak i podatku od dywidendy. I to nie na mocy żadnego konkretnego ustawodawstwa, ale w wyniku prostej inżynierii podatkowej akcjonariatu pracowniczego.

2. W formule ESOP pracownicy mogą spieniężyć swoje akcje i sprzedać je po odejściu z firmy (zazwyczaj po przejściu na emeryturę). W formule EOT nie mogą tego zrobić, ponieważ fundusz posiada akcje na czas nieokreślony, bezterminowo.

Te dwie różnice prawdopodobnie tłumaczą znacznie większy sukces programu ESOP.

Dziś jednak toczy się ogólnoświatowa debata na temat zalet każdej z tych dwóch formuł. ESOP czy EOT? Pytanie to jest zadawane w Wielkiej Brytanii, a także w USA, Kanadzie i Australii.

Dwie formuły są lepsze niż jedna!  W USA właściwe może być wdrożenie formuły EOT obok istniejącego modelu ESOP. I bez wątpienia mądrze byłoby wprowadzić w Wielkiej Brytanii formułę ESOP jako dodatek do EOT.

W obu przypadkach wybór formuły można z łatwością pozostawić nowym akcjonariuszom. Po utworzeniu funduszu wybór formuły należałby do nowych akcjonariuszy, co pozwoliłoby na jej zastosowanie albo w formie ESOP, albo EOT. Nie ma wątpliwości, że akcjonariat pracowniczy zyskałby wówczas jeszcze większą legitymizację i wsparcie.

Więcej szczegółów tutaj  

Marc Mathieu
Sekretarz Generalny
EUROPEJSKA FEDERACJA AKCJONARIATU PRACOWNICZEGO
EFES - EUROPEAN FEDERATION OF EMPLOYEE SHARE OWNERSHIP
Avenue Voltaire 135, B-1030 Brussels
Tel: +32 (0)2 242 64 30 - Fax: +32 (0)2 791 96 00
E-mail: efes@efesonline.org
Web site: www.efesonline.org
Celem EFESu jest dzialanie jako organizacja zrzeszajace pracowników - wlascicieli i wszystkie osoby, spólki, zwiazki zawodowe, ekspertów, badaczy i instytucje chcace promowac wlasnosc i partycypacje pracownicza w Europie.